Bones and Oceans – Rui Horta
Handan Ergiydiren Özer
Rui Horta‘nın 1998-2000 yılları arasında Münih’de oluşturduğu Rui Horta Stage Works döneminde gerçekleştirdiği Bones and Oceans, oyuncu/dansçı Anton Skrzypiciel için yarattığı bir solo çalışma. 2004 yılında yenilenerek, tekrar sahnelenmeye başlanmış.
Yapıt, hareket, sahne tasarımı ve metnin ortak işletildiği, melez haliyle modern sonrası nitelikler taşırken, bir yandan da beden kullanımı ve dramaturjik çizgisiyle modernist denilebilecek , gelenekçi bir tavırda ısrar ediyor. Gündelik yalnızlık, ortalama koşullarda hayatta kalmanın ötesine geçmeyen, sıradan ve tekdüze kentlilik hali, yapıtın genel anlatısını oluşturuyor. Bu yalnızlık içinde yaşadığımızın tek kanıtı olan ‘kayıtlar’, nüfus kaydı, seçmen kaydı, okul kaydı, fotoğraf ve videolar, kredi kartı işlemleri ya da elektronik haberleşmeler, tavana asılı duran makara bantlı ses kayıt cihazıyla simgelenmiş gibi. Teyp bandı gösteri boyunca yere doğru boşalıyor. Bir daha kullanılmaz halde, yere yığılıyor. Böylece hem sahnedeki gösterim hem de izlerken kayda geçenler, suya yazılı bir kayıt gibi silikleşiyor. Aslında kaydettiğimizi sandığımız her bilgi bir başka yüzeye aktarılınca hayaletleşiyor, yapının dışına düşüyor.
Orta yaşlı, ortalama bir fizikselliğe sahip, sıradan görünümlü bir adamı canlandıran Anton, klasik ‘erkek’ giysileri içinde kendisinden beklenmeyecek bir rahatlık ve akışkanlıkta dans ediyor.Takım elbise, beyaz gömlek, kravat ve koyu renk erkek çoraplarıyla, sıradan bir beyaz yakalıyı temsil ederken, bir dansçı bedenine sahipmiş gibi deviniyor olması, izleme arzusunu tetikleyen, çelişik bir unsur.
Eski bir tren istasyonuna giren bir adam hakkında bir öykü anlatmaya başlayan Anton, gösterim boyunca öyküyü hep yarım bırakıyor, bir türlü odaklanamıyor. Öykü anlatırsa o sırada sahnede bulunmasının geçerli bir yanı olabilecek. Oysa uydurmak konusunda pek başarılı değil ve her takıldığı yerde aniden dans etmeye başlıyor, bambaşka biri gibi.
Bilindik modern dans hareket tekniklerinin bileşiminden oluşan iki ya da üç dizge sıkça tekrarlanıyor. Hareketler ara sıra metin/konuşma ile yarıda kesiliyor ya da enerjisi değişikliğe uğruyor. Genel olarak bedeni sıkıştırılmış, dar alanlar içinde kullanan Horta, uzanma girişimlerinde bile bedeni kapatarak, çıkışsızlık fikrini vurguluyor. Koreograf hareket malzemesini de ekonomik kullanıyor. Böylece çok çeşitli hareket üretmeksizin de çok çeşitli gerilimlerin aktarılabileceğini kanıtlıyor. Bir ‘adam’ın tek başınalığı, var olup olmamasının hiçbir şeyi değiştirmeyeceği gerçeği, anlamsız ama sıkıntılı haliyle yüzleşmeye gayret etmesi, devinimlerinin hızını ve vurgularını belirliyor.
Anton’a sahnede eşlik eden biri daha var; metal bir plakadan oyulup çıkartılmış, iki boyutlu ama ayaklarının üzerinde durabilen bir minik köpek. Bu köpekle ilişki kurma çabası, oyun oynatmak, kemik yakalatmak, onu kızdırmak ya da neşelendirmek girişimleri gösterimin devam eden diğer bir anlatısı. Anton’u karşılıksız bırakan köpek, onun çıkışsız ruh halini pekiştiriyor. Anton bu ilişki kuraklığında bile doğru düzgün, normal (?) bir adam gibi davranmaya çabalıyor, ama yorgunluğun ve umutsuzluğun elinden kurtulamıyor.
Boş bir sahneyi birkaç küçük nesneyle, anlatıyı destekleyen bir mekana dönüştüren Anton, kurduğu sahneyi sonuna doğru dağıtıyor, örtülü olan yerleri açıyor, saklanmış nesneleri ortaya çıkarıyor. Başlangıçta titizlikle kurduğu düzen, pürüzsüz ve geniş boşluk hatta geometrik tanımlılık, onu mutlu edemiyor. Aynı nesneleri ‘yanlış’ kullanarak dağınık, kalabalık, şekilsiz ve engebeli bir yeni mekan yaratıyor. Üstü başı, saçları, ve hareketleri de içsel gerginliğin etkisiyle bozulmuş halde, kendini hırpalanmışlığa teslim ediyor.
Birileri bize uygun ya da düzgün olanın nasıl olduğunu söylüyor, sorgulamaksızın razı oluyoruz. Başkalarının ölçütlerine göre yaşamanın kölesi oluyoruz. Bir de bakmışız ki, her gün değişmeden tekrar eden tekdüze bir devingenlik tarafından kuşatılmışız, nefes alamıyoruz. Rui Horta, yaşamın bu yalın gerçekliğini aynı yalınlıkta aktarabiliyor.
iDANS Blog 